İslahiye

İslahiye, Gaziantep’in batısında, il merkezine yaklaşık 90 km. uzaklıkta yer alır. Yüzölçümü 1.513 km² olup, stratejik bir konumda ve düz bir ova üzerinde yer alan İslahiye,  Bereketli Hilal bölgesi ile  Levant Bölgesinin  sınırını oluşturmaktadır. 2024  yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre toplam nüfusu  65.208'dir. Bu nüfusun, 33.896' sı erkek ve 31.312' si kadından oluşmaktadır.19. yüzyılda Osmanlı hükümeti tarafından isyan halindeki Kozan ve Gavur Dağları çevresini kontrol altına almak için bir ordu kurulmasına karar verilir. “Fırka-i İslahiyye” adı verilen bu ordunun faaliyet sahası, İskenderun’dan Maraş ve Elbistan’a, Kilis’ten Niğde ve Kayseri’ye, Adana eyaletinden Sivas eyaleti sınırına kadar olan bölgeleri kapsamaktadır. İstanbul-Halep demiryolu ilçe merkezinden geçmektedir. İlçeye bağlı Fevzipaşa Beldesindeki tren istasyonu ile ülkenin batı ve doğusuna demiryolu bağlantısı mevcuttur. Hatay-Kahramanmaraş fay hattı (kırık hattı) üzerinde bulunan ilçe, 1. derecede deprem kuşağı üzerinde bulunmaktadır. İslahiye’de Akdeniz ikliminin etkisinden dolayı çok yönlü tarla ziraatı, sebzecilik ve meyvecilik yapılmaktadır. Bir marka haline gelen İslahiye Biberi yurtdışına ihraç edilmektedir. İlçede kırmızı biberin yanı sıra üzüm, pamuk, buğday, şekerpancarı ve soya fasulyesi yetiştirilmektedir.

İslahiye, tarihin en eski devirlerinden beri birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bunun nedeni Suriye-Anadolu geçiş güzergâhı üzerinde bulunmasından kaynaklanmaktadır. Yapılan kazılar sonucu Hititlere ait Zincirli Höyük'te bulunan eserler, buraların merkezi şehirler olduğunu göstermektedir. Hititler zamanında heykel atölyesi ve taş ocağının kalıntıları bugünkü Yesemek Köyü yakınlarında bulunmaktadır. Bu yer günümüzde Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi olarak bilinmektedir. İslahiye'nin muhtelif bölgelerinde 60'dan fazla höyük ile bu höyüklerde Hititlere ait eşya kalıntılarının bulunması, Hititlerin İslahiye bölgesinde pek çok yerleşim yeri kurduklarını göstermektedir.Doğu Roma İmparatorluğunun, İslahiye geçidini elinde tutmak için, bu bölgede birçok şehir kurduğu tespit edilmiştir. Bizans devri şehirlerinden Cıncıklı Harabelerindeki mozaikler günümüze kadar gelmiştir. İslam ordularının Antakya'yı ele geçirmesiyle İslahiye uzun süre Bizans ile İslam Devleti arasında sınır bölgesi olmuştur. Bizans'a yapılan akınlar için üs olarak kullanılmış ve bölgede güvenliği sağlamak içinde birçok kale yapılmıştır. İslahiye Yavuz Sultan Selim zamanında Mercidabık Savaşından itibaren, Osmanlıların toprakları içerisinde kalmıştır. Bu bölge zaman zaman savaşların yapıldığı yer, ayrıca hayvancılıkla uğraşan aşiretler için önemli bir kışlak olmuştur. 17. asır sonlarında ve 18. asır başlarında İslahiye yöresinde asayiş iyice bozulmuş, Celali ve Saruca Sekban isyanlarından etkilenen yerleşik aşiretler de ayaklanmaya başlamıştır. İsyanları bastırmak ve bozulan düzeni yeniden sağlayarak ıslahat yapmak amacıyla kurulan orduya "Fırka-i İslahiyye" denmiştir. Bu yeni ordunun Komutanlığına Derviş Paşa, Komiserliğine (Mülki Amir) ise Ahmet Cevdet Paşa atanmıştır. Bölgede mevcut Kerkütlü, Çerçili, Hanağzı, Türkbahçesi, Eğintili, Keferdiz Nahiyeleri ile Dumdum ovası aşiretleri birleştirilerek bir kaza oluşturulmuş ve buraya fırkanın isminden dolayı "İslahiye" adı verilmiştir. 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile Türkiye-Suriye sınırının çizilmesiyle İslahiye sınırı da tespit edilmiştir. İslahiye 1933 yılına kadar Cebel-i Bereket Vilayetinin merkezi bulunan Osmaniye'ye bağlı iken, coğrafi olarak Gaziantep platosu üzerinde olduğundan ve Gaziantep ili ile ilişkileri göz önüne alınarak 1933 yılında Gaziantep'e bağlanmıştır.

Hatay-Kahramanmaraş fay hattı üzerinde bulunan ilçe 1. derece deprem kuşağında yer almaktadır. İlçe deniz seviyesinden yüksekliği 518 metredir. İklim özellikleri bakımından Akdeniz iklimi ile Karasal iklim arasında geçiş özelliği göstermektedir. Daha çok Akdeniz ikliminin etkisindedir. Son yıllarda ilçe sınırları içindeki dağlarda özel işletmeciler tarafından rüzgar enerji santralleri kurulmaya başlamıştır. Doğal bitki örtüsünü alçak yerlerde maki, yükseklerde iğne yapraklı ağaçlar oluşturur. Yaz sıcaklıklarının arttığı dönemlerde Nur Dağları üzerinde bulunan Huzurlu (Hızırlı), Karagöz ve Koçcağız yaylaları dinlenme yerleridir. Bu yaylalardan özellikle Huzurlu Yaylası yaklaşık 1800 metre yüksekliktedir. Önemli bir yayla turizm potansiyeline sahiptir. Ayrıca ilçe sınırları içinde Tahta Köprü Sulama Barajı bulunmaktadır.

İslahiye ilçesinin önemli kültürel miras eserleri arasında Tilmen Höyük, Zincirli (Samal) Höyük, Yesemek Açık Hava Müzesi ve Heykel Atölyesi, Taşlıgeçit ve Huzurlu Yaylası yer almaktadır.