Gaziantep Coğrafyası Özeti

Gaziantep, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat Bölümü'nde yer alır ve tarihi olarak tarımın ilk yapıldığı Bereketli Hilal’in sınırları içindedir. Toplam 9 ilçesi bulunan ilin yüzölçümü yaklaşık 7.642 km²’dir. Coğrafi konumuyla Güneydoğu Anadolu ile Akdeniz Bölgeleri arasında geçiş kuşağında bulunur. Bu özellik, iklim, bitki örtüsü ve ekonomik çeşitlilik açısından büyük önem taşır. Gaziantep'in doğu sınırını Fırat Nehri oluşturur; bu nehir aynı zamanda ilin en önemli su kaynağıdır.

Jeoloji ve Jeomorfoloji

Gaziantep ili, Dış Toroslar'ın güneyinde yer alan Gaziantep Platosu üzerinde bulunur. Bölgede Üst Jura’dan Pliyosen’e kadar uzanan jeolojik birimler ve bazalt örtüler yaygındır. İl arazisi, kireçtaşı, marn, bazalt, ofiyolit gibi kayaçlarla kaplıdır. Özellikle Sof Dağı ve Kartal Dağları önemli yükseltileri oluşturur. Gaziantep Platosu, Pliyo-Kuaterner volkanizması ve akarsu aşındırmasıyla şekillenmiş, geniş ve hafif eğimli bir yapıya sahiptir.

Ova ve Dağlar

Gaziantep’te başlıca ovalık alanlar İslahiye, Araban, Barak (Nizip-Karkamış), Yavuzeli ve Tilbeşar ovalarıdır. İlin batısında Amanos Dağları, doğusunda Fırat Vadisi bulunur. Kartal Dağları ve Sof Dağı ilin en yüksek dağları arasındadır ve 1500 m'ye kadar yükselirler. En alçak noktalar ise Fırat vadisinde 350–400 m civarındadır.

Hidrografya

Gaziantep’in en önemli akarsuyu Fırat Nehri'dir. Diğer önemli akarsular arasında Nizip Çayı, Bağırsak Deresi, Tüzel Suyu, Karasu, Merzimen Çayı sayılabilir. Akarsuların çoğu mevsimliktir. İlde ayrıca Tahtaköprü, Hancağız, Birecik ve Karkamış barajları gibi önemli su yapıları bulunur.

İklim

Gaziantep’te step iklimi hakimdir. Yazlar sıcak ve kurak (Temmuz ortalama 28 °C), kışlar ise daha serin geçer (Ocak ortalama 3,4 °C). Yıllık ortalama yağış 560,9 mm civarındadır. Yağışların %50’si kışın, %35’i ilkbaharda düşer. Yaz mevsimi oldukça kuraktır.

Toprak ve Arazi Kullanımı

İlde yaygın toprak türleri arasında kırmızı kahverengi topraklar, bazaltik topraklar, alüvyal topraklar ve kireçsiz kahverengi orman toprakları yer alır. Kuru tarım alanları (%33,4), meralar (%21,5) ve orman-fundalıklar (%16,8) geniş yer kaplar. Gaziantep’te Antep fıstığı (%9), bağcılık (%6,4) ve zeytin (%2,5) önemli tarımsal faaliyetlerdir. Sulama imkânlarının artmasıyla sulu tarım alanları da gelişmektedir.

Eğim ve Erozyon

Gaziantep’in yaklaşık %44’ü 0-5° eğime sahiptir, bu da geniş plato ve ova sahalarının göstergesidir. Ancak %27,7’lik kısmı çok şiddetli erozyona maruz kalmaktadır. Bu alanlar genelde Kartal ve Amanos Dağları'nın eteklerinde yoğunlaşır. Erozyonun en az olduğu alanlar, başta İslahiye, Araban ve Barak ovaları olmak üzere, tarım için en elverişli alanlardır.

Bitki Örtüsü

Gaziantep, İran-Turan ve Akdeniz fitocoğrafya bölgelerinin kesişiminde yer alır. Bu nedenle oldukça zengin bir floraya sahiptir. Bölge bitki örtüsünde step, garig, bozkır, orman ve maki formları görülür. Özellikle Sof Dağı ve Amanoslar’da meşe ormanları dikkat çekerken, günümüzde ormanlar tahrip edilmiş ve yerini tarım arazilerine bırakmıştır. Ziraata elverişli olan Gaziantep toprakları zeytin, fıstık, meyve ve sebze bahçeleri, üzüm bağları pamuk ve buğday tarlaları ile kaplıdır. Gaziantep'in dağlık kesimlerinde kısmen çam, köknar, sedir ormanları, step ve yarı step bitki örtüsü görülmektedir. İl dâhilindeki ormanlarda bol miktarda keklik, turaç, yaban ördeği, yaban kazı, çil, kınalı baykuş, güvercin, serçe, an kuşu, yaban domuzu, tavşan, su kuşları, kirpi ve bıldırcın görülmektedir.

İlçeleri

Şahinbey, Şehitkamil, Oğuzeli, Nizip, İslahiye, Nurdağı,  Araban, Karkamış, Yavuzeli'dir.